Archivo de la categoría: Entrevista

JUAN JOxE AGIRRERI ELKARRIZKETA, Lazkaoko Beneditarren Fundazioaren SORTZAILEA

“JENDEAREN ESKUZABALTASUNARI ESKER LORTU DUGU ORAIN DAUKAGUNA”


Juan Joxe Agirre

Azaroaren 11 Lazkaoko Beneditarren Fundazioan egon ginen, ALDEEk antolatutako bisita profesionalean. Juan Joxe Agirre (Alegia, 1930) beneditarrarekin izan ginen bertan. Beneditarren monastegiko liburutegia erakutsi zigun bi ordu luzez, mimo handiz gordeta dauzkan altxorrak erakutsi zizkigun eta, nola ez, makina kontu eta bitxikeria kontatu ere bai. 

92 urte dauzka Agirrek, eta pozik dago bizitzan egindakoaz; gaur egun ezagutzen dugun Lazkaoko Beneditarren Fundazioaren hazia erein izanaz dago harro, batez ere. Hazi hura nola erein zuen eta nola egin zuen ugal zedin; horretaz guztiaz hitz egin dugu berarekin. Baina, batez ere, konpromisoaz, bere konpromisoaz eta musu-truk funtsak biltzen lagundu dioten horien konpromisoaz. 

Betiko galderarekin hasiko gara: nolatan hasi zinen bibliotekari lanetan?

Bibliotekaria izatea ez zen nire bokazioa izan hasieratik. Ni beneditarra naiz, 13 urterekin sartu nintzen hemen monasterioan, Lazkaon. Ikasketak egin ondoren monasterioko organista izango nintzela uste nuen; baina ez, irakasle izateko behar nindutela, eta irakasle egin nintzen Lazkaon bertan geneukan kolegioan. Denetik erakusten nuen, eta zuzendaria ere izan nintzen. Baina 1968-1969 urteen bueltan kolegioa itxi egin zen, Beasainen institutua eraiki zutelako, eta ezer gabe geratu nintzen. Monje guztiok bilatu behar izan genuen zerbait: batzuk baratza, beste batzuk inprenta, euskarako klaseak… Nik mediku izan nahi nuen, baina ez zidaten utzi; ez zegoela beharrik. Orduan Rufinok, gaur egungo prioreak, esan zuen bibliotekari bat behar zela etxean geneuzkan liburuak txukuntzeko eta abar; eta nik hartu nuen lan hori. Egia esan, orduan ez neukan gogo berezirik liburuekin lan egiteko, baina aitzakia polita zen kanpora ikastera joateko. Izan ere, nik ez nekien ezertxo ere liburuei buruz! Ezertxo ere!

Montserratera joan nintzen, beneditarren monasteriora, eta han ibili nintzen hiru urtez, ikasten. Lujo handia izan zen hori niretzat, hango biblioteka ikaragarria baita! Orduan ezagutu nuen nire benetako bokazioa, nire barrenean betirako geratuko zen har hori, gose hori. 

Zerk txunditu zintuen Montserraten?  Zeintzuk izan ziren zure helburuak Lazkaora itzuli zinenean?

Gauza askok txunditu ninduten: hasteko, bibliotekak berak, izugarria, munduko onenetakoa, liburu guztiak txukun-txukun apaletan, bakoitza katalogatuta bere fitxarekin makinaz… Niretzat berria zen hori. Baina, hori baino gehiago, Montserrateko monjeek Katalunyako kulturarekiko zeukaten konpromisoa, eta nola saiatzen ziren mantentzen euren hizkuntza, eurena propio zen guztia. Adibidez, Katalunyari buruz argitaratzen zen guztia gordeta, bai agerian agertzen zena, baita isilpean agertzen zena ere; eta erbestekoa ere bai, noski. Pentsa, gelatxo batean debekatutako guztia zeukaten, giltzapean. Niretzat hori guztia eredugarria izan zen. Eta horrelako zerbait egin nahi izan nuen nik hemen, Euskal Herrirako. 

Hiru helburu nagusi jarri nizkion neure buruari Montserratetik bueltan. Hasteko, monasterioan geneukan biblioteka bera ondo jartzea. Gauza asko egin nituen: han eta hemen zeuden liburuak leku batean bildu, garbitu, inbentarioa egin, apalak prestatu eta liburuak bertan jarri… Obrak ere egin nituen, erabiltzen ez genituen gela batzuk liburutegirako prestatu bait nituen, paretak bota eta guzti. 

Euskal biblioteka delakoa ere prestatu nuen. Euskal gaien inguruan geneuzkan liburuak hartu, eta gela propio batean jarri nituen, denak elkarrekin egoteko. 

Eta horrekin batera, Montserraten ikusi nituen bi gauza egiteari ekin nion. Alde batetik, kartelak, pegatinak, lurrean geroz eta gehiagotan agertzen ziren oktabila eta papertxoak… bildu eta gordetzen hasi nintzen, ordura arte inork gordetzen ez zituelako, eta bazelako garaia horiei garrantzia ematen hasteko. Francoren azken urteak, Trantsizio garaiko lehenak…, paper ugari agertzen zen kalean egunero, eta hori gorde egin behar zen! Izugarrizko gauza bitxiak dauzkagu garai hartakoak. 

Eta beste alde batetik, debekatuta zegoenari arreta berezia jartzen hasi nintzen, erbestean eta klandestinitatean ateratzen zenari. Euskaldun asko zegoen erbestean gerra zibilaren ondorioz, lan handia egiten ari ziren, eta hori dena galtzeko arriskua handia zen, hemengo liburutegiek ez zutelako, ezin zutelako gorde. Nik hori dena gordeko nuela erabaki nuen. Eta horrekin batera, eta oso modu berezian, klandestinitatean, isilean ateratzen zena ere bai. “Apología del terrorismo” egiten zenuela esaten zizuten horiekin harrapatuz gero. Baina norbaitek gorde beharra zeuzkan, eta nik, monasterioaren babesean, horiek denak gordetzeko aukera neukan. Nola ez gorde!

Indar handiarekin hasi nintzen. Dena nahi nuen: Euskal Herrian eta Euskal Herriari buruz ateratzen zen guztia, baina guzti-guztia, eh!  Hura liburu eta paper gosea!

Zeintzuk izan ziren zailtasun handienak zure lana aurrera eramateko?

Zailtasun handiena hasieran, beharbada, monasteriotik ateratzeko zailtasuna izan zen. Gu komunitatean bizi gara, komunitatean egiten dugu otoitz ordu zehatz batzuetan, eta oso tarte gutxi neukan kanpora ateratzeko material bila. Bi orduko tartearekin ezin nuen, adibidez, Bilbora joan, materiala jaso eta etorri. Hori zailtasun handia zen, ez zen oraingo askatasunik. 

Bestetik, lekua falta nuen behar bezalako liburutegi bat egiteko. Liburuak bagenituen, bai, baina sakabanatuta. Guztiak elkartu nahi nituen gela bakar batean…, eta gela aproposik ez! Horregatik, komunitatea konbenzitu nuen paretak botatzeko eta gela zabalak egiteko; zorua ere bota genuen parte batean, eta hiru pisutako gela handia prestatu. Montserrateko beneditar arkitekto batek lagundu zidan buruan neukana praktikan gauzatzen. Eta pixkanaka monasterioan lekua hartzen joan nintzen… Baina ez zen lan erraza izan, inondik inora. “Handikeritan” nenbilela ere esan zidan behin batek! Baina ni, aurrera, lekua egin eta lekua egin. Leku faltarena problema  handia da gero liburutegi eta artxiboetan! 

Dirua ere falta nuen, hasieran eta gero, baina hori lan bolondresarekin eta beste lekuetan behar ez zutenarekin (kaxak, karpetak…) konpontzen nuen. Kar kar!

Zailtasun handietako bat material bila irtetea zela esan duzu. Nola egin zenuen hasiera haietan materiala biltzeko?

Nik kanpora ateratzeko zailtasunak neuzkanez, besteei eskatu nien bilketa egiteko: nire ezagunei, lagunei…, eta batez ere, nire ikasle izandakoei. Izan ere, nire ikasle izandako mutiko gehienak unibertsitatean zeuden, eta asko, gainera, politikan bete-betean sartuta. Haiei eskatu nien, bil zezatela ateratzen zen guztia, eta ekar zezatela hona; “azken papertxoa ere bai, eh!”, esaten nien, “eta ezkutuan ateratzen bada, hobeto”. Hasieran ez zuten oso ondo ulertzen zertarako, baina nik esaten nien hori oso interesgarria izango zela etorkizunean ikerlarientzat. 

Eta  hala hasi nintzen, eta geroz eta gehiago bildu ziren nire inguruan: batak besteari esaten zion, horrek beste horri… Sare moduko bat sortu nuen, geroz eta handiagoa, geroz eta leku gehiagotara iristen zena. Eta, tartean behin, ni ere joaten nintzen paper eta liburu bila, oporrak hartzen nituenean batez ere. Pentsa! Parisen ere egon nintzen behin, Eusko Jaurlaritzaren egoitzan. Gero komeriak materiala mugatik pasatzerakoan…, baina tira, hori ere egin genuen eta!

Gaur egun ere jarraitzen al du bolondres-sare horrek? 

Sare hori ez da inoiz moztu. Pertsonak aldatu dira, bai, baina sareak hor jarraitzen du, modu batera edo bestera. Urte batzuetan batek gauza asko ekartzen dizkizu, beste urte batzuetan beste batek… Esan behar dut jendea oso leiala dela orokorrean; bada pertsona bat, adibidez, nirekin lanean berrogei urte daramatzana!

Gure sare hau oso gauza informala da, baina funtzionatzen du. Gure zentroaren identitatearen parte inportantea da, eta oso harro gaude hori horrela delako. Denen artean ari garelako gauza asko salbatzen, bestela betiko galduko liratekeen paperak jaso eta jaso. 

Interneteko plataformei esker, gaur egun oso erraza da liburuak, aldizkariak, kartelak… saltzea. Baina, oraindik ere, jendeak zugan konfiantza izaten jarraitzen du.

Liburuak eta paperak saltzearena beti egon da. Beharbada orain gehiago, oso erreza baita Internetetik gauzak saltzea, edozer gauza, edonork. Eta tentazio handia ere bai, sos batzuk irabazteko. Niri ere esan izan didate: “hartu liburu hau, saldu, eta irabazitakoarekin liburu gehiago erosi”. Baina ni ez naiz inoiz joko horretan sartu. Eta saltzeko aukera egonagatik ere, jendeak gauzak ekartzen jarraitzen du, bai, musu-truk. Jendeak badakielako ondo kuidatuko dugula hemen, eta gero norbaitek probetxua aterako diola ekarritakoari. Urte asko dira, izen bat daukagu, konfiantza dute gugan… “Ondo egindako lanaren seinale!”, esaten didate. 

Hala ere, nik beti pentsatu izan dut meritu handia daukala hona gauzak ekartzen dituenak, eskuzabaltasun handia erakusten duela. Eta interes bat, gure herriarenganako, gure kulturarenganako, ekarritako hori ez baita niretzat, gizarte osoarentzat baizik. Jendearen eskuzabaltasunari esker lortu dugu orain daukaguna, bai.

Beti errespetatu egin zaituztela esna izan duzu, alde batekoek zein bestekoek; baina beldurra ere pasa omen duzu behin baino gehiagotan… 

Beldurra…, askotan, hasiera-hasieratik! Nik beneditarren komunitatearen barruan egin dut egin dudan guztia, haien babesa izan dut. Horrekin esan nahi dut, Elizaren babesa izan dudala, eta Elizarekin ez direla sartu. Baina, hala ere, beldurra pasa dut momentu askotan; loa ere kendu izan dit, ez pentsa!

Hasieran, Franco oraindik bizirik zegoelako, eta ezin zelako ezertxo ere egin! Gero…, oraindik ere goiz xamar zelako, eta gauzak ez zeudelako erabat irekita; 1981eko estatu kolpe saiakeraren ondoren, zerbait gertatu eta dena erreko zidatelako beldurra; gero ere poliziak noiz etorriko beldurrez…, beti beldurrez. Behin baino gehiagotan nik neuk hemendik paperak hartu eta kanpoan ezkutatu ditut, hor mendi puntan, baserri batean…, badaezpada.

Baina, egia esan behar badut, beldurrak beldur, eta sustoak susto, beti errespetatu izan naute, alde batekoek eta bestekoek. Nik denentzat egiten baitut lan!

Beste gauza bat ere esan behar dut: nik beldurra pasa dudan bezala, beste batzuk ere pasa dute, pasa dutenez. Eta horri eskerrak makina gauza lortutakoa naiz, adibidez etxean edo taldeen egoitzetan gordetzea arriskutsuak ziren gauzak niri ekarri izan dizkidatelako momentu puntualetan, hemen seguruago egongo zirelakoan. Eta orain denen eskura daude; ekarri ez balituzte, auskalo! Beraz, beldurrak ere on egin digu.

Zer da, zure ustez, ondorengoei utziko diezun ondare nagusia?

Hori beharbada beste norbaitek erantzungo dizu hobeto…  Kar kar! Hala ere, ni gauza batez nago harro: bestela betiko galduko liratekeen gauza asko salbatu izanaz. Begira bestela  zer nolako gauzak dauzkagun gure biblioteka eta artxiboan; erdiak erbestean, ezkutuan edo erdi-ezkutuan ateratakoak; edo etorkizunera begira gordetzeko inongo bokaziorik gabe zabaldutakoak. Baina orain hemen daude, denen eskura. 

Eta gauzak salbatu bakarrik ez, salbatu behar horren kontzientzia zabaldu ere bai, nire ustez. Ni hasi nintzenean ez baitzegoen horren kontzientziarik, eta orain badago. Beharbada izango nuen nik zer esanik horretan! 

RAMON MARTIN: “ELKARTE PROFESIONAL BAT IZATEA ETA INDAR-IDEIA BATZUK GARbI IZATEA KLABEAK IZAN DIRA”

Ramón Martin Suquia

Ekainaren 23an onartu zen Euskal Autonomia Erkidegoko Dokumentu-Kudeaketa Integralaren eta Dokumentu-ondarearen Legeaz aritu gara Ramon Martin Suquiarekin (Legazpi, Gipuzkoa, 1962), Gipuzkoako Probintziako Artxibo Historikoaren arduradunarekin.

Badugu Artxiboen gaineko lege berria, baina luzea izan da bidea, ezta?

Bai horixe. Artxibo munduan gauzak asko aldatu dira 1990. urtetik hona, eta ordukoa da lehengo artxiboen legea, alderdi historikoari bakarrik begiratzen zion lege bat ez zen nahikoa. Artxibozainak, eta ALDEE bera, aspaldian konturatuta ginen horretaz. Horrexegatik 2007tik lau saiakera izan dira legearen inguruan, 2007an, eta 2011n, lege-proiektuetan hasieratik parte hartu genuen ALDEEren izenean, baina bi kasuetan ahaleginak zirriborroetan gelditu ziren. Gero  Kultura sailak bultzatutako lege-aurreproiektu bat izan zen, guztiz atzerakoia zena, eta orduan ALDEEK oso paper garrantzitsua izan zuen lege-proiektua bertan behera uzteko. Azkenik, hauxe, laugarren saiakera da aurrera joan dena.

Lege baten sorreraren inguruan zeintzuk dinamikak diren ezagutu duzue

Ba bai, asko ikasi dugu, batez ere lege bat sortzeko prozesuan dauden mekanikak, makinariak, zein garrantzitsuak diren lege-esparruak finkatze orduetan. Halako lege bat idazteko garaian ez duzu, ez, orri txuri bat nahi duzuna bultzatzeko. Kontrabotere asko daude artean, eragin ekonomikoa, juridikoa, edo politikoa mugatzen dituzten kontrabotereak. Planteatzen dituzun gauza asko bidean gelditzen dira, baina sistema demokratikoaren dinamikak dira, batzuetan oztopotzat ikusi ahal dituzunak, bestetik beharrezkoak nahia eta errealitatearen arteko oreka izateko, en fin…  

Zure aburuz, zeintzuk dira lege honen indarguneak?

Garrantzitsua, nire ustez, artxiboen Kultura esparrua gainditzea. Eusko Jaurlaritzako bi sailek bultzatutako legea da, Gobernantzak eta Kulturak, eta nabaritzen da. 2007tik aurrera ALDEEk bultzatzen zuen eskakizuna zen, gure dokumentu guztietan aipatzen zena eta, egia esanda, gutako batzuk gauzatuta ikusteko esperantza gutxi geneukana, baina azkenean horrela gauzatu da. Honakoan elkarte profesional bat izatea  eta indar-ideia batzuk garbi izatea klabeak izan dira. Legea zerbait positibotzat kontsideratzen dut nik, eman beharreko aurrerapauso bat, ezin genuen aurrerapauso hori eman gabe utzi. Nahi bezain ausarta ez da, baina 1990. urteko muga hertsiak urgentziaz gainditu beharra zegoen.

Oro har eta nire ustez, legearen orientazioa egokia da, kontuan hartuta argi eta garbi defendatzen dela dokumentu-kudeaketa eta artxiboen kudeaketa ez direla soilik kultura-arloarekin lotuta dauden jarduerak, baizik eta funtsezkoak direla administrazio-eraginkortasuna, dokumentuetarako sarbidean edo irispidean eta, luzera begira, dokumentuak dokumentu-ondare bihurtzeko tresna gisa. 

Oro har… baina hutsuneak izan badira, ez?

Bai, batzuk garrantzitsuak. Lege ‘ordenatzaile’ baten aurrean gaude, gaur egun finkatuta dagoen paisaia bat antolatzen duena. Ez da inolaz ere lege ausart bat, bide berriak markatzen dituen lege bat. Azkeneko urteetan legedian eta araudietan artxibo eta dokumentu-kudeaketaren inguruan jasotako aginduak oso ugariak izan dira. Eremuaren mugak eta nondik-norakoak finkatuta zeuden, baina oso maila ezberdinetan, berdin legeetan, dekretuetan edo arauetan, legeak egiten duena, nire ustez, hainbat iturritatik datozen elementu horiek guztiak ordenatzea da, ez da gutxi.

Baina EAEko artxibo-sistemen egoera ez da hoberena, ezta gutxiago ere,  eta digitalizazioaren erruz egoera aldatzen ari da egunez-egun, legea motz geldituko ote den beldur naiz. Dena dela, lege honekin lan egin beharko dugu, alderdi positiboak hartu eta gure esparrua garatzen saiatu behar dugu. Lan egiteko beste tresna bat da, zukua atera diezaiogun!

Zertan kontsideratzen duzu legea motz gelditzen dela?

Paradoxa batean aurrean gaude. Digitalizazioa mundua aldatzen ari da eta, nahiz artxiboko lan-eremua gure gizartean oso minoritarioa izan, artxibistikak berebiziko garrantzia izan du garapen horretan. Duela hamar urte artxiboetako profesionaloi esan izan baligute artxibo-teknika batzuk egunerokoan eta legedian inposatuko zirela, ziur barre egingo genuela. Baina gaur egun hor daude, legislazioan: sailkapen taulak, dokumentuak balioesteko politikak, deskripzio metadatoak, transferentziak… Artxibistikak arrakasta izan du, ez, aitzitik eta zoritxarrez, artxibo zerbitzuak ez. Ba hori da legean dagoen hutsune garbi bat. Artxibo-sistema ez duen, edo artxibo-sistema oso ahula duen edozein erakunderentzat, udal artxibo-sistema askotan adibidez, aplikatzeko zailtasun asko aurreikusten dut. Artxibo-zerbitzuen aipamen faltan dago. Legean zeregin asko identifikatzen dira (balioespena, dokumentuak identifikatzeko tresnak…), baina nork egingo du lan hori artxibo zerbitzuak ez bada? Bada, Eusko Jaurlaritzako artxibo-sistemaren kasuan izan ezik, ez dira aipatzen gainerako artxibo-zerbitzuak. Gabezia hori bereziki larria da legearen III. kapituluaren kasuan, toki-erakundeen artxiboei dagokienez.

Zein da artxibo-zerbitzuen egoeraren ahulezia hori?

Administrazio elektronikoaren garapenak eta horrek dakarren konplexutasunak beharrezko egin dute kanpoko zerbitzu komunak erabiltzea dokumentuak kudeatzeko; izapidetze elektronikorako plataforma teknologiko komunak edo informazioa hodeian biltegiratzeko baliabideak, adibidez. Legea aplikatzeko orduan elementurik delikatuenetako bat izango da, seguru; azken finean, administrazioek enpresa publiko edo pribatuen esku uzten dituzte beren ardurapeko dokumentuak. Enpresa horien aurrean artxibo zerbitzuen indarra ahula da, eta legeak ez du beharrezkoa den aspektu hori indartu. Egoera honetan lan asko dago artxibo-zerbitzuen defentsan, eta legeak zehaztasun gutxi ematen digu honetan.

Gardentasunaren inguruan falta bat aipatzen zenuen Legebiltzarrean egindako agerraldian

Bai, nabarmena ere. Legean gardentasuna aipatzen den leku bakarra zioen azalpenean dago, gero testutik desagertzeko. Zaila zait ulertzen gardentasuna artxiboen egunerokotasunean bizi den zerbait baita. Gardentasun-politika, batzuetan, administrazio-unitate ‘esklusiboen’ esku utzi nahi izan da, artxiboa ez den eremu baten. Ez dakit ez ote garamatzaten halako eredu batera. Gardentasun-politiketan arrakasta duten kasuek erakusten dute gardentasuna zeharkako sistemak ezartzean ematen dela. Eta ondo egituratutako artxibo-zerbitzuak, administratiboak edo historikoak, direla egoera horietan funtsezkoak diren tresnak. 

Eta hemendik aurrera?

Alde batetik, erakundeetan asmo handiko gauza izango da legeak aurkezten dituen aginduak betetzen saiatzea, bi urteko epea ematen da horretarako. Artxibo zerbitzuen parte-hartze aktiboa behar-beharrezkoa izango dugu, lan asko dago horretan. Bestetik, aurreikusten diren garapeneko araudiak funtsezkoak izango dira, eta alderdi horretatik Kultura eta Gobernantza Sailek garatu behar dituzten eginkizunak handiak dira. Espero dezagun horiek betetzea. 

Legea, esan dugunez, ez da oso ausarta baina oinarriak ematen dizkigu artxiboak garatzeko. Artxibozainek eta artxibo-zerbitzuek era positiboan hartu behar dugu eta horrekin lan egin. 

Ramon Martin Suquia

Artxibozaina

ALDEE, 30 años a favor de los gestores de información

El pasado 20 de noviembre, en la celebración del 30+1 aniversario de ALDEE, presentamos el vídeo ALDEE 30 años a favor de los gestores de información.

En este vídeo, hemos reunido a los primeros miembros de la asociación y a los actuales, para recordar los primeros pasos de su trayectoria de tres décadas y resaltar su importancia en la actualidad.

Desde la Junta Directiva de ALDEE agradecemos a Arantzazu Alday (1ª presidenta y Bibliotecaria en el Parlamento Vasco), Fernando Juárez Urquijo (actual presidente y Bibliotecario de Muskiz), Raquel González (Hernaniko Udal Liburutegia) y Garazi Garayo (Gipuzkoako Artxibo Historikoa) su participación en este audiovisual, donde hemos querido recordar el pasado, contar el presente, imaginar el futuro y no olvidar la razón de ser de ALDEE.

Así mismo, agradecemos al Archivo Histórico Provincial de Gipuzkoa y a la Biblioteca Ignacio Aldecoa por dejarnos sus espacios para poder grabar este audiovisual.

Lore Agirrezabal

Gestora

Belén Castelló, un caso ejemplar de bibliotecaria incrustada

Belén Castelló liburuzaina eta dokumentalista da Eusko Jaurlaritzako Osasun Sailean, zehazki Bizkaiko Ordezkaritzan. Filologia ikasi zuen eta Hizkuntza eta Literaturako irakasle gisa hasi zuen bere lan-bizitza, baina laster liluratu zen liburutegien munduarekin. Katalogatzaile eta liburutegi publikoetan lan egin ondoren, liburutegi espezializatuen munduan hasi zen lanean, eta 20 urte baino gehiago daramatza bertan.

Belén Castelló

¿Quién eres? 

Soy Belén Castelló. Bibliotecaria y Documentalista del Dpto. de Salud del Gobierno Vasco, Delegación de Bizkaia. 

Estudié Filología y empecé mi vida laboral como profesora de Lengua y Literatura, pero conocí el mundo de las bibliotecas y me pareció apasionante. Amor a primera vista. Sin perder el otro amor, ¿eh?. He trabajado de catalogadora y pasé 6 años en biblioteca pública antes de meterme en la especializada, iniciándome como documentalista del Dpto. de Industria y Energía. Llevo 20 años en el Dpto. de Salud.

¿Cómo ha afectado el COVID al usuario de las bibliotecas especializadas? ¿Y a los profesionales que estáis al frente? 

Nos afectó mucho. Hubo un aumento terrible de trabajo durante las 3 o 4 primeras semanas a partir del confinamiento. Todo bajo mucha presión. Preguntas urgentes y preocupadas, cuando la usuaria te dice que lleva noches sin dormir te traslada la angustia. Si siempre hay que hacerlo bien, entonces había que hacerlo mejor, porque el servicio de Documentación no podía, de ninguna manera, ser el eslabón más débil de la cadena. 

En este ambiente de urgencia y necesidad surgió, desde la base de Bibliotecas de Salud, una iniciativa personal que tuvo un éxito inmediato, Es la web de Covid 19 por especialidades, donde colaboramos cerca de 100 profesionales de bibliotecas y documentación de ciencias de la salud. Eso unido a un activo grupo de WhatsApp y en Twitter, creó una masa de profesionales ayudándonos mutuamente de una a otra punta del país. Se difundió entre el personal clínico y hasta vinimos en la prensa especializada, con lo que ha podido beneficiar a varios perfiles profesionales, no sólo al nuestro. Más de una pregunta la he podido resolver de inmediato gracias a ese grupo.

3. En el caso concreto de bibliotecas especializadas en salud, ¿Vuestro volumen de trabajo ha crecido de manera reseñable? ¿Sois conscientes de la relevancia de vuestra información en momentos como el que vivimos? 

En mi caso, se multiplicó por cuatro, si cuento las búsquedas expertas que me encargaron esos días. En otros casos, otras bibliotecas de Salud, quién sabe la carga que tuvieron, puede que más todavía.

Una vez asentada la situación, ha ido normalizándose poco a poco, no porque haya desaparecido, sino que hemos incorporado esa demanda de información al día a día. Ya establecidas las búsquedas, los perfiles de interés de personas usuarias, los DSI… volvimos a retomar todos lo que no es COVID, el mundo no se ha parado. Eso sí, con COVID hay que estar de vigilancia permanente, para actualizar conocimientos, sigue siendo nuevo.

Somos conscientes de la relevancia, incluso hiperconscientes ?. De nuestras actuaciones se deriva una serie de decisiones que pasan por muchas manos y muchas cabezas hasta llegar a toma de decisiones políticas, por eso la eficiencia en nuestra laborar es primordial. Lo malo es que, al ser tan nuevo, a pesar de que cada día se publicaban docenas de artículos nuevos sobre COVID 19, no había una masa documental ya revisada o de amplio consenso, los documentos llamados a convertirse en “de referencia” eran muy nuevos.

¿Qué medidas ha habido que implementar para hacer frente al COVID y mantener en la medida de lo posible servicios fundamentales? 

En el caso de las Bibliotecas del Dpto. de Salud, que somos 6 personas repartidas en las 3 provincias, nos mandaron a casa el miércoles 18 de marzo, como trabajamos en red pudimos ayudarnos mutuamente desde los ordenadores de casa y algunos compañeros se quedaron de manera presencial en los puestos. En definitiva, creo que cubrimos un 90% del trabajo asignado, teniendo en cuenta que era “trabajar en casa” no Telelana, pues no teníamos implementadas ciertas herramientas corporativas. Los servicios fundamentales se cubrieron con largueza.

¿Qué diferencias, si las ha habido, has apreciado en los canales de información entre el usuario y el profesional bibliotecario desde marzo? 

Hablaré sólo de nuestro caso, pues me consta que otras bibliotecas de Salud (Hospitales y otras instituciones) han tenido casuística y problemática distinta, sobre todo centros que tiene cientos o miles de usuarios. En nuestro caso, y muy concretamente en el mío, no tengo sala de lectura, sólo un despacho donde “recibo”, los canales de comunicación ya eran muy digitales, electrónicos. 

Yo trabajo casi exclusivamente online y mis usuarios se comunican mucho conmigo por correo, así que como ya tenían la costumbre, no han sufrido por eso. Digamos que hemos afianzado esos canales, ha aumentado esa forma de comunicación, nos escribimos, como siempre, y se van normalizando las reuniones por Teams

Donde sí voy a notar un cambio es en la formación de usuarios, Yo hacía mucha de formación presencial, nos acostumbraremos al Teams para eso también.

¿Nuestras competencias profesionales han sido suficientes en líneas generales? ¿A nivel tecnológico también? ¿Qué reto destacarías? 

Yo creo que sí han sido suficientes en general, pero de nuevo me remito a los casos que más conozco, que son mis colegas de bibliotecas de Salud del Gobierno vasco y las bibliotecas hospitalarias de Osakidetza, con quienes colaboramos y trabajamos en equipo en distintos ámbitos. Ya la existencia de la Biblioteca Virtual de Osakidetza nos ha facilitado mucho las cosas, aunque no dudo de que se habrán detectado dificultades e imprevistos. 

El reto siempre es mayor capacitación por nuestra parte, la mejora continua en unos servicios centrados en las personas usuarias. Es para siempre, no tiene fin. Nunca llega el momento en que puedes decir “ya está todo bien”. También vamos a tener que vigilar y mejorar, en el aspecto que nos corresponda, la capacitación digital de las usuarias/os, para que puedan aprovechar bien los canales que les ofrecemos. Yo, en el confinamiento he dado formación del gestor de referencias por RefWorks por correo y por teléfono. Y la persona me decía “¡Ay.., ¡, ¡cuánto me arrepiento de no haber ido al cursillo que diste en febrero!” 

7. ¿Qué opinión te merece la modalidad del teletrabajo en el caso de bibliotecas

especializadas? ¿Ventajas versus inconvenientes? 

A mí me ha ido bien, le veo más ventajas que inconvenientes, debido al tipo de trabajo que yo desarrollo y a que tengo un número de usuarios activos no muy numeroso y por tanto muy manejable, Los conozco personalmente a casi todos, sé en qué trabajan, sus necesidades a veces las puedo adelantar yo misma. Las ventajas que le veo son ahorro de tiempo, menos dispersión por ruido ambiental, entorno de aspecto más amigable… me refiero a la estética, en mi trabajo estoy muy a gusto, pero en casa, junto a la ventana, todavía más. Inconvenientes, la dificultad para distinguir hora de trabajo y hora de cerrar, la tentación de mirar el correo del trabajo un domingo por la tarde… Ya lo he vencido.

¿Qué consecuencias ha traído el COVID a nuestro ámbito profesional? ¿Qué efectos, restricciones o limitaciones adviertes?

Tengo noticias de que a algunos centros les ha afectado mucho más que a mí.  No sólo porque tienen que andar con las desinfecciones, cuarentenas de libros y aforos controlados. Creo que en algún caso alguna biblioteca ha visto invadido su espacio físico para otros menesteres.

Una reflexión personal como conclusión. Influimos más de lo que creemos. No subestimemos la influencia del bibliotecario/a en su medio. No sólo la biblioteca como servicio, la persona cuenta mucho y marca diferencias en la actuación de los demás o incluso en la toma de decisiones de la Organización. Tenemos que meternos en nuestro ámbito, sea la sociedad en general, sea una Universidad o sea un pequeño grupo de investigadores o niños de una escuela al que atiendes, para conocer sus necesidades y ser proactivos… Obviamente, en unos casos la inmersión no puede ser tan profunda como en otros, pero se compensa con una mayor visión general de las necesidades de las personas usuarias de la biblioteca, debemos volvernos “líquidos”.